Płytki azulejos i styl portugalski – nadmorski klimat ze sztuką w tle

Przechadzając się portugalskimi uliczkami można odnieść wrażenie, że jest się w krainie ceramicznych płytek. Jednak nie są to zwykłe kafelki, a azulejos, czyli ozdobne, ręcznie malowane małe arcydzieła, które tworzą spójną i niezwykłą całość. Zachwyt szklistymi mozaikami sprawił, że coraz chętniej sięgamy po południowoeuropejski styl aranżacyjny, który choć w teorii jest dość prosty, w istocie jest nieoczywistym wyrazem wrażliwości na piękno.

Azulejos – dziedzictwo Maurów

Przyglądając się portugalskim kaflom, które szerzej są znane jako azulejos (czyt. azuleżus), trudno nie zauważyć, że ich wzory do złudzenia przypominają marokańską ceramikę. Nic w tym porównaniu dziwnego, ponieważ sztuka tworzenia mozaik z ręcznie malowanych i pokrytych szkliwem płytek przywędrowała do Portugalii wraz z podbojami Maurów, czyli ówczesnych mieszkańców Algierii i Maroka.

Płytki azulejos szybko stały się znakiem rozpoznawczym Portugalii, gdzie umieszczane były niemal wszędzie, dlatego podczas wycieczki do Lizbony, możemy je podziwiać na każdym kroku. Z powodu braku centralnego ogrzewania w prywatnych domach i blokach mieszkalnych, chętnie kafelkowano nimi zewnętrzne ściany budynków (pełniły one rolę izolacji), zaś z uwagi na ich szlachetne wzornictwo, służyły również jako dekoracja kościołów, klasztorów i pałaców. Obrazy, jakie tworzono z płytek azulejos, niejednokrotnie przedstawiały sceny sakralne, historyczne i mitologiczne, czego przykładem może być panorama stolicy Portugalii z 1738 roku w muzeum kafelków w Lizbonie.

Warto również wspomnieć o nazwie, która dla wielu z nas może brzmieć nieco orientalnie. Istnieją dwie główne teorie dotyczące pochodzenia określenia „azulejo”. Pierwsza zakłada, że jest to słowo, które należy odczytywać w kontekście historycznym, a więc jako „azzelij”, czyli – w tłumaczeniu z języka arabskiego – „gładki kamień”. Według drugiego przekonania, jest to po prostu „azul”, a więc (z języka portugalskiego i hiszpańskiego) kolor „niebieski”. Przyglądając się bliżej południowoeuropejskim płytkom nie sposób odmówić racji żadnej z tych dwóch teorii, ponieważ azulejo, w wyniku pokrycia szkliwem, są bardzo gładkie, zaś tradycja ich tworzenia opiera się na stosowaniu barwy błękitnej.

Wysoka jakość i odporne na wilgoć szkliwo

Portugalskie płytki oprócz oczywistych walorów wizualnych są również niezwykle praktycznym dodatkiem do wszelkiego rodzaju wnętrz. Wysoka jakość tworzenia oraz zastosowanie szkliwa sprawia, że pomimo ich cienkiej budowy, są bardzo wytrzymałe na niesprzyjające warunki (wilgoć, skrajne temperatury oraz uszkodzenia mechaniczne), dlatego z powodzeniem mogą być stosowane w pomieszczeniach „mokrych”, czyli w łazience i w kuchni. Ponadto, kafle wyróżniają się wysoką żywotnością, dlatego są inwestycją na lata.

Zastosowana powłoka chroni również płytki przed blaknięciem i wycieraniem, dlatego bez przeszkód nadają się do wyłożenia nawet często uczęszczanej podłogi. Co więcej, nieprzepuszczalne i idealnie gładkie szkliwo sprawia, że powierzchnia kafli azulejo jest łatwa w utrzymaniu czystości.

Portugalski akcent w aranżacji wnętrz

Wnętrza zachowane w stylu portugalskim urzekają swoim lekkim, nadmorskim klimatem. Z jednej strony są urządzane bardzo zachowawczo, stąd wrażenie czystości i porządku, zaś z drugiej – daleko im do surowości minimalizmu. Istotne są również akcenty, które nadają całości charakteru oraz przytulności.

Chcąc wykorzystać portugalskie kafelki warto pamiętać o zachowaniu umiaru. Bogate wzornictwo w nadmiarze może przytłaczać, dlatego decydując się na ich obecność, warto dokładnie przemyśleć całą koncepcję aranżacyjną. Płytki mogą być kontrapunktem na wybranym kawałku ściany lub stworzyć pełną mozaikę podłogową, która będzie głównym motywem aranżacji i to właśnie do niej dostosujemy pozostałe barwy ścian i wyposażenia. Zasada zestawiania wzorzystych kafelków jest prosta: im większą powierzchnię nimi udekorujemy, tym więcej należy zastosować stonowanych dodatków.

Ilość wykorzystanych płytek azulejos jest również zależna od wielkości pomieszczenia, w jakim chcemy je zastosować. Wzory, choć są niezwykle piękne, częściej pasują do dużych przestrzeni. W małych mieszkaniach, gdzie zwykle zależy nam na optycznym powiększeniu np. salonu lub łazienki, za duża ilość oryginalnie zdobionych kafelków może wywołać efekt przytłoczenia. Jednak brak odpowiedniego metrażu nie dyskwalifikuje zastosowania portugalskich płytek. Można nimi udekorować wybrany fragment ściany, np. w postaci poziomego pasa nad umywalką.

Wyczucie harmonijności oraz balansu pozwoli nam stworzyć ciekawą aranżację, dlatego decydując się na barwne płytki, należy zestawić je z gładkimi materiałami o stonowanej kolorystyce, np. lekkimi i zwiewnymi zasłonami, prostymi meblami oraz delikatnymi dodatkami, np. rzeźbami wykonanymi z drewna lub kamienia naturalnego. Aby aranżacja była spójna, można również zdecydować się na serwis obiadowy, który nawiąże ornamentami do portugalskiego lub marokańskiego stylu (np. wzorzyste talerze lub tadżiny, czyli gliniane naczynia do gotowania na parze).

Kolory, dekoracje i meble, czyli portugalska aranżacja w 3 krokach

Chcąc stworzyć portugalski zakątek w swoim domu warto pamiętać o odpowiednim bilansie kolorystycznym i aranżacyjnym. Wzory są trudnym tematem nawet dla najbardziej doświadczonych architektów wnętrz, dlatego należy zachować ostrożność i umiar.

Kolorystyka

Portugalia kojarzy się przede wszystkim z bielą i błękitem, choć mile widziane są również barwy ciepłe lub akwarelowe (sprawiające wrażenie rozcieńczonych), tj.: piaskowe odcienie beżowego, łagodne szarości lub delikatne róże;

Elementy użytkowe

Drewniane proste krzesła lub taborety idealnie wpasują się w nowoczesny styl portugalski, choć w przypadku chęci nawiązania do tradycyjnej aranżacji możemy również zastosować cięższe i bardziej finezyjne umeblowanie, np. zabytkowa komoda, duży fotel lub masywny stół. Przeglądając portugalskie katalogi wnętrz nie sposób nie zauważyć, jak ogromne znaczenie mają lampy i finezyjne abażury, które przypominają małe dzieła sztuki;

Dekoracje

Bez względu na to, czy zależy nam na nowoczesnym lub tradycyjnym stylu portugalskim, dodatki pełnią niezwykle istotną rolę. Masywna rama lustra, kolorowe obrazy lub rzeźby są nie tylko dekoracją, ale przede wszystkim mogą zdefiniować całe wnętrze i nadać mu ostatecznego szlifu. Warto również pamiętać o kwiatach ciętych w wazonie z przezroczystego szkła. Goździki, frezje i peonie nie tylko pięknie pachną, ale również nadają wrażenia świeżości i wiosennej radości.

Dom portugalski to dom artysty. Znajdziemy tam nie tylko słynne płytki azulejos, ale również dużą ilość dzieł sztuki, np. przykuwające uwagę fantazyjne lampy sufitowe, obrazy i rzeźby. Nie są to więc wnętrza nudne, ale jednocześnie nie sprawiają wrażenia zagraconych i ciasnych. Pomimo dużej ilości wzorów, króluje tam umiar i nadmorska świeżość.

Autorką wpisu gościnnego jest Ola Skalska - miłośniczka Portugalii i redaktorka bloga Fixly